Όσο περισσότεροι πεθαίνουν, τόσο λιγότερο μας νοιάζει. Το λένε ψυχική αναισθησία, είναι σα να έχει διακόπτη το μυαλό μας

Η καρδιά μας σπάει για ένα παιδί. Αλλά για χιλιάδες; Σχεδόν τίποτα. Το μυαλό μας κλείνει τον διακόπτη 

Συντάκτης: Γρηγόρης Κεντητός

Το μυαλό μπορεί να συντριβεί από την εικόνα ενός παιδιού που υποφέρει, να δακρύσει με τη φωτογραφία ενός και μόνο προσώπου που χάθηκε. Αλλά όταν του δείξεις 10.000, 100.000 ή ένα εκατομμύριο θύματα, αποστασιοποιείται.

Δεν είναι απλώς μια ανθρώπινη αδυναμία. Είναι επιστημονικά καταγεγραμμένο φαινόμενο. Το λένε «ψυχική αναισθησία» (psychic numbing) και λειτουργεί σαν προστατευτικός μηχανισμός. Όταν τα νούμερα ξεφεύγουν, το μυαλό ρίχνει ρολά.

Το φαινόμενο μελετήθηκε από τον ψυχολόγο Paul Slovic. Σε πείραμά του, οι άνθρωποι συγκινήθηκαν περισσότερο βλέποντας τη φωτογραφία ενός παιδιού από το να ακούσουν πως πεθαίνουν εκατοντάδες. Το ενδιαφέρον τους, η προθυμία τους να βοηθήσουν και η γενναιοδωρία τους, μειώθηκαν όσο αυξάνονταν τα νούμερα. Ο λόγος είναι πως δεν μπορούμε να νιώσουμε ενσυναίσθηση για αριθμούς. Δεν είναι έλλειψη ανθρωπιάς. Είναι πρόβλημα κλίμακας.

Η καρδιά μας έχει όρια. Το μυαλό μας δυσκολεύεται να φανταστεί τη φρίκη ενός μαζικού θανάτου. Όσο αυξάνεται το μέγεθος της τραγωδίας, τόσο πιο αφηρημένο και απόμακρο μας φαίνεται. Το αποτέλεσμα είναι τραγικό: να κλαίμε για τον έναν και να αδιαφορούμε για τους πολλούς. Να κινητοποιούμαστε για την ιστορία ενός προσώπου, αλλά να μένουμε αμέτοχοι μπροστά στην καταστροφή χιλιάδων.

Αυτός είναι και ο λόγος που οι φιλανθρωπικές οργανώσεις επιλέγουν να προβάλουν μία μόνο προσωπική ιστορία. Ένα παιδί με όνομα. Ένα βλέμμα που ζητά βοήθεια. Γιατί το πλήθος δεν συγκινεί. Το άτομο, ναι. Όταν δεις ένα πρόσωπο, νιώθεις. Όταν δεις έναν αριθμό, αθροίζεις.

Η ψυχική αναισθησία επηρεάζει και τις πολιτικές αποφάσεις. Πολιτικοί γνωρίζουν ότι ένα μοναδικό τραγικό γεγονός μπορεί να προκαλέσει κατακραυγή, αλλά μια γενοκτονία ίσως περάσει αδιάφορη. Όχι γιατί οι άνθρωποι δεν ενδιαφέρονται, αλλά γιατί το μυαλό τους δεν αντέχει το μέγεθος. Το σοκ είναι τόσο μεγάλο που καταλήγει να μη σοκάρει.

Κι όμως, αυτή η ψυχολογική παγίδα δεν είναι ανίκητη. Όσο περισσότερο κατανοούμε τη λειτουργία της, τόσο πιο προσεκτικά μπορούμε να επικοινωνούμε τη σημασία των αριθμών. Να δίνουμε πρόσωπο στο πλήθος. Να θυμίζουμε ότι κάθε αριθμός είναι ένας άνθρωπος. Και κάθε άνθρωπος, ένας κόσμος.

sportime.gr