Η ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ: ΑΝΑΜΝΗΣΙΣ ΚΑΙ ΑΥΤΟΚΡΙΤΙΚΗ

...Όταν προσεγγίζουμε την ιστορία εκκλησιαστι­κά, στην πραγματικότητα θεολογούμε. Ψηλαφούμε τα ίχνη της παρουσίας του Θεού μέσα στην ιστορία. Ο Κύριος είναι παρών στην ιστορία δια των ακτίστων ε­νεργειών του, προνοών και ρυθμίζων τα πάντα προς το συμφέρον και την σωτηρία μας: «Κύριος πτωχίζει και πλουτίζει, ταπεινοί και ανυψοί» (Α' Βασιλ. 2, 7).

 Πίσω από το γεγονός της Αλώσεως κρύβονται οι ανεξιχνίαστες βουλές του Θεού....


 ...Προσεγγίζοντες, το γεγονός της Αλώσεως φέρομε στην μνήμη μας τέσσερα σημεία, με την ελπίδα ότι θα προκύψη και η ανάλογη πνευματική ωφέλεια σε όλους μας.

Α΄.

Σήμερα, ημέρα μνήμης του μεγάλου πόνου για την πτώσι της Βασιλευούσης. Μνήμης των θανατώσεων, των βασανισμών, των εξανδραποδισμών, των διωγ­μών, των ταπεινώσεων, των παιδομαζωμάτων, των εξισλαμισμών και των λοιπών αμετρήτων ταλαιπωριών που υπέστη ο Ορθόδοξος λαός πριν από την Άλωση στις γύρω από την Βασιλεύουσα πόλεις και επαρχίες, κατά την Άλωση στην ίδια την Βασιλεύουσα, και με­τά από αυτήν σ' όλο τον υπόδουλο Ορθόδοξο χώρο.

 Όσο η αυτοκρατορία εσυρρικνούτο, τόσο τα δει­νά από την επέλαση των Οθωμανών γίνονται δυσβά­στακτα και αφόρητα. Η ελπίδα για ελευθερία και α­ναβίωσι της χριστιανικής πολιτείας φαινόταν να απο­μακρύνεται τραγικά. Πρώτα η Μικρά Ασία, ύστερα η Αδριανούπολις και κατόπιν η Θεσσαλονίκη, και πιο νωρίς απ' αυτές οι μακρυνές επαρχίες περιήλθαν στον οθωμανικό ζυγό. Η Βασιλεύουσα ασφυκτιά, αλλά τρέφει αγαθές ελπίδες, επειδή πιστεύει στην προστα­σία της Υπερμάχου Στρατηγού και στους οικτιρμούς του φιλανθρώπου Υιού της.

Όμως, η βουλή του Θεού ήταν η Πόλη να τουρκέ­ψει....

... Πονούμε για την μεγάλη δοκιμασία του Γένους, γιατί πολλές ψυχές, αστήρικτες στην πίστι, δεν άντε­ξαν, λύγισαν, και εγκατέλειψαν την χριστιανική ζωή και την ίδια την πίστι τους. Ο άγιος Συμεών, αρχιεπί­σκοπος Θεσσαλονίκης, θρηνεί για την πτώση αυτή των Χριστιανών της επαρχίας του. Το κείμενό του εί­ναι ενδεικτικό της καταστάσεως που ακολούθησε και την Άλωσι της Βασιλευούσης. Γράφει:

«Πού είναι σήμερα ένας ζηλωτής της ευσε­βείας; Πού είναι ένας να ποθεί να κακοπαθήσει για την (ορθόδοξο) πίστι; Πού είναι ένας να βδε­λύσσεται τα έργα των απίστων; Δεν υπάρχει κα­νείς. Όλοι σχεδόν δείχνουν ζήλο για την ζωή των απίστων. Τις εναγείς πράξεις τους τις θεω­ρούν αγαθές, θαυμάζουν και ποθούν τον πλούτο, επαινούν και επιζητούν την πρόσκαιρη τρυφή που αποπνέει δυσωδία και εκπηγάζει σκώληκες. Και χάριν αυτής της τρυφής προδίδουν, αλλοί­μονο, και  τους Χριστιανούς στους απίστους και τα χριστιανικά πράγματα... Αλλά και πολλοί ανόητοι, με τον παραμικρό πειρασμό... γίνονται αποστάται και αρνηταί του Θεού και συναριθμούν οι ταλαίπωροι τους εαυτούς των με τους ασε­βείς... Ποιος να μη θρηνήσει γι' αυτά; Ποιος, έ­στω κι αν έκλαιγε σ' όλη του τη ζωή, θα πενθού­σε γι' αυτούς αρκετά; Γι' αυτούς που χάθηκαν, για τους υβριστάς του Θεού, γι' αυτούς που υπο­δουλώθηκαν στους δαίμονες για την πρόσκαιρη ζωή, για την φθαρτή ηδονή, για  την άθεη και ρυ­παρή ζωή;»1.

Β΄.

Σήμερα, ημέρα μνήμης της φιλανθρωπίας του Θε­ού, που δεν άφησε το δούλον Γένος απαράκλητο, αλλά δια της Εκκλησίας και επαρηγόρησε και εστήριξε και προετοίμασε για την εθνική ανάστασι.

 Ο πόνος για την μεγάλη δοκιμασία του Γένους μετριάζεται χάρις στην φιλανθρωπία του Θεού, ο ο­ποίος είναι ο παιδεύων και πάλιν ιώμενος.

 Το πρώτο δείγμα της θείας αγάπης είναι η παρα­χώρησις ειδικών προνομίων στην Εκκλησία από τον Πορθητή. Χάρις σ' αυτή την οικονομία του Θεού -αν και πάμπολλες φορές δυναστικά παραβιάσθηκαν τα προνόμια από τους τυράννoυς- η Εκκλησία κατά τούς χρόνους της δουλείας έπαιξε τον εθναρχικό της ρόλο, παρηγόρησε τους κατατρεγμένους ραγιάδες, καλλιέργησε τα ελληνικά γράμματα, εθέρμανε την α­ποσταμένη ελπίδα στους ταπεινούς ναούς της και στα μοναστήρια της με τα κρυφά σχολειά, και έβαλε τα θεμέλια για την ανάστασι του Γένους.

 Οι άγιοι Νεομάρτυρες είναι το δεύτερο μεγάλο και παρήγορο δώρο του Θεού στο υπόδουλο Γένος. Ο άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης τους εγκωμιάζει και δικαίως και αψευδώς τους ονομάζει «δόξα και καύχη­μα της Ανατολικής Εκκλησίας... και παράδειγμα υπομονής εις όλους τους Ορθοδόξους Χριστιανούς ο­πού τυραννούνται υποκάτω εις τον βαρύν ζυγόν της αιχμαλωσίας»2. Προσφυέστατα παρουσιάζει τους α­γίους Νεομάρτυρας να ενισχύουν τους καταπιεζομέ­νους Χριστιανούς:

 «Αδελφoί μας Χριστιανοί. Αδελφoί μας αγα­πητοί και παμπόθητοι. ο λαός του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού ο εκλεκτός και περιούσιος, λάβετε παράδειγμα υπομονής και  θλίψεων, οπού δοκιμάζετε, από ημάς τους συναδέλφους σας. ημείς δια να υπομείνωμεν ανδρείως δια τον Χρι­στόν τα παρά των αλλοπίστων διάφορα μαρτύ­ρια, εκληρονομήσαμεν μίαν Βασιλείαν αιώνιον, και εσυναριθμήθημεν με τους παλαιούς και Αγίους Μάρτυρας. και εσείς αν υπομένετε μετά ευχαριστίας, δια το όνομα του Χριστού, τους δαρ­μούς, τας φυλακάς, τας αλύσεις, τας αγγαρείας, τας ζημίας, τα ανυπόφορα δοσίματα και τα άλλα βάσανα οπού σας κάμνουν οι νυν κρατούντες, βέ­βαια ως μάρτυρες τη προαιρέσει λογίζεσθε κοντά εις τον Θεόν... Όθεν και ως τη προαιρέσει Μάρ­τυρες λογιζόμενοι, μετά θάνατον μέλλετε να συ­ναριθμηθήτε με ημάς και να κατοικήσετε εις τό­πον φωτεινόν και πλατύτατον, εις τόπον χαράς και  αναπαύσεως»3.

Κάθε Νεομάρτυς ήταν ένα ισχυρό ανάχωμα στην πλημμύρα του εξισλαμισμού και εκτουρκισμού. Χω­ρίς τους Νεομάρτυρας είναι αμφίβολο εάν θα διετη­ρούντο η Ορθοδοξία και ο Ελληνισμός.

Τρίτη και εξίσου σημαντική δωρεά του Θεού στο δούλον Γένος είναι, νομίζω, η καλλιέργεια από την πλευρά της Εκκλησίας του ησυχαστικού πνεύματος στα ευρύτερα στρώματα των υποδούλων Ορθοδόξων λαών. Είναι προφανώς οικονομία Θεού που ο πρώτος μετά την Άλωση πατριάρχης υπήρξε ο ιερός Γεννά­διος ο Σχολάριος, μαθητής του αγίου Μάρκου του Ευ­γενικού και συνεχιστής της ησυχαστικής παραδόσεως του 14ου αιώνος. Όπως παρατηρεί ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Μαυροβουνίου Αμφιλόχιος Ράντο­βιτς, ο Ησυχασμός εδημιούργησε στους Ορθοδόξους λαούς των Βαλκανίων τις πνευματικές αντιστάσεις, ώ­στε να ανθέξουν στην επερχόμενη μουσουλμανική λαίλαπα. Η φιλοκαλική αναγέννησις, άλλωστε, του18ου και 19ου αιώνος -που σκωπτικά ονομάσθηκε κολλυβαδικό κίνημα- με την καλλιέργεια της νοεράς προσευχής και εκτός Αγίου Όρους και την πνευματι­κή αντίστασι στον ευρωπαϊκό διαφωτισμό της εποχής εκείνης, συνετέλεσε στην ενίσχυσι της θρησκευτικής, πολιτιστικής και εθνικής ιδιαιτερότητος των ραγιά­δων μέσα στην μουσουλμανική πλημμυρίδα.

Γ΄.

Σήμερα, ημέρα μνήμης των όσων οι Δυτικοί εμη­χανεύθηκαν και συνετέλεσαν στην οριστική άλωσι της Βασιλευούσης το 1453.   

Η επηρμένη παπική οφρύς, η αλαζονία θα λέγαμε της Δύσεως για κυριαρχία επί της καθ' ημάς Ανατο­λής, εφεύρε εύσχημο τρόπο για να επιτύχη τα σχέδιά της. Με πρόσχημα την απελευθέρωση των Αγίων Τό­πων από τους Άραβες, η τετάρτη Σταυροφορία λεηλα­τεί την ύπαιθρο της Βυζαντινής αυτοκρατορίας και ε­πιτυγχάνει την άλωσι της Κων/λεως το 1204. Η δυτι­κή κυριαρχία στην Βασιλεύουσα κράτησε 75 χρόνια, αλλά πλέον η ανατολική αυτοκρατορία δεν μπόρεσε να ανασυνταχθεί. Το πλήγμα υπήρξε πολύπλευρο. Εδαφικά η Ανατολή κατακερματίσθηκε σε δουκάτα και ηγεμονίες. Πολιτιστικά, η πρώτη άλωση της Πόλης ήταν πραγματική ιεροσυλία από την πλευρά των Φρά­γκων σταυροφόρων. Πολιτικά εσήμανε την οριστική αποδυνάμωσι της Κων/πόλεως, και θρησκευτικά εδη­μιούργησε ένα σημαντικό φιλοδυτικο-ουμανιστικό ρεύμα στον χώρο της καθ' ημάς Ανατολής.  

Το ρήγμα που επέφερε η Δ' Σταυροφορία στην ζωή της αυτοκρατορίας υπήρξε καθοριστικό. Οι υλι­κές και πνευματικές αντιστάσεις του λαού είχαν μειω­θεί σημαντικά, ώστε να μη μπορούν να ανθέξουν στον κίνδυνο που ερχόταν από την Ανατολή. 

       Οι δύο πολιτισμοί, ο Δυτικός ουμανισμός (αν­θρωποκεντρισμός) και ο Ορθόδοξος θεανθρωποκεν­τρισμός συγκρούσθηκαν αναπόφευκτα μεσούντος του14ου αιώνος. Ο φιλόσοφος Βαρλαάμ εκπροσωπεί το νεοεισαχθέν από την Δύσι ορθολογιστικό πνεύμα και ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς εκπροσωπεί το ορθό­δοξο και σύμφωνο με την αποστολική Παράδοσι πνεύμα της Εκκλησίας.  

Η θεολογική νίκη του αγίου Γρηγορίου και η συ­νοδική κατοχύρωσις της θεολογίας του -που είναι α­κραιφνώς η θεολογία της Εκκλησίας- ήταν έργο της προνοίας του Θεού. Αν επικρατούσε στην καθ' ημάς Ανατολή η «θεολογία» του φιλοσόφου Βαρλαάμ, σή­μερα θα ήμασταν όλοι ουνίτες, θα είχαμε χάσει κάθε σχέσι με την αγία Ορθόδοξο Πίστι μας. Θα παθαίνα­με ό,τι έπαθαν μετά από 100 χρόνια οι ουνίτες που α­κολούθησαν τις αιρετικές αποφάσεις της ψευδοσυνό­δου Φερράρας-Φλωρεντίας.

Δ΄.

Σήμερα, ημέρα μνήμης και για τις αμαρτίες των πατέρων μας, που με τις ποικίλες διχόνοιες και τον εμφύλιο αλληλοσπαραγμό συνετέλεσαν στην εξασθέ­νησι και πτώση της αυτοκρατορίας. 

Η αποστασία από τον Θεό και τις άγιες εντολές Του είναι η αιτία της παιδαγωγίας, που φιλάνθρωπα ο Θεός εφαρμόζει για να επιστρέψη ο λαός στην οδό της σωτηρίας. Σε τέτοια αποστασία είχε περιέλθει και ο λαός της Βασιλευούσης κατά τις ύστατες εκείνες ημέρες προ της Αλώσεως. Η πνευματική φθορά είχε, βεβαίως, αρχίσει πολύ ενωρίτερα και υπήρξαν προφη­τικές φωνές που έκρουαν τον κώδωνα του κινδύνου και υπενθύμιζαν την επέλευσι της δικαίας οργής του Θεού. Ο ιερός Γεννάδιος, προ της Αλώσεως, έγραφε σχετικώς προς τον αυτοκράτορα: 

«Ή μήπως δεν βλέπουμε παντού οι θείοι νό­μοι να τιμώνται μόνο στα λόγια, ενώ  στην πράξι να καταφρονούνται, και η καταφρόνησις να έχη αρχίσει από τους ιερωμένους και να έχη προχωρήσει μέχρι και τους λαϊκούς; Γι' αυτό δεν είναι παράδοξο που τόσα πλήθη Χριστιανών έχουν υποδουλωθή στους απίστους, αλλά πιο εκπληκτι­κό είναι ότι η πίστις των Χριστιανών ακούγεται ακόμη στον κόσμο και το ότι το ρόδον της αλη­θινής πίστεως δεν πνίγηκε μέσα στα αγκάθια, αλ­λά παραδόξως ακόμη είναι ανθισμένο, πράγμα βέβαια που είναι αποκλειστικά έργο της δυνάμε­ως του Ιησού και όχι της αξίας των ανθρώπων που το  απολαμβάνουν» 4. 

Αναφερόταν ασφαλώς ο ιερός αυτός άνδρας στην φιλενωτική τακτική με την Ρώμη, που ακολουθούσαν τότε ωρισμένοι του κλήρου και εδίχαζαν τον ως επί το πλείστον ανθενωτικό λαό της Βασιλευούσης. Με καρδιά γεμάτη οδύνη ο ίδιος ιερός ανήρ επισημαίνει στον αυτοκράτορα: 

«Παλαιότερα ο Θεός συνεχώρησε να υπάρξη μόνο τριών ημερών προθεσμία μετανοίας, ενώ σε μας τώρα ένα ολόκληρο χρόνο εκηρύσσετο η με­τάνοια, γιατί δεν συνηθίζει ο Θεός να τιμωρή μια πόλη ή ένα έθνος για την παρανομία τους, χωρίς να προηγηθεί το κήρυγμα της μετανοίας»5. 

Αλλά, παρά τις επανειλημμένες εκκλήσεις των αγίων εκείνων ανδρών που επέβλεπαν ως μεγάλη παρα­νομία την υποταγή στην ρωμαϊκή αλαζονία επί αθετή­σει της αμωμήτου Ορθοδόξου Πίστεως, οι άρχοντες της Βασιλευούσης απεδέχθησαν -αλλοίμονο- τους όρους της υποταγής για να αποσπάσουν την παπική στρατιωτική βοήθεια. Ο Θεός όμως δεν ευδόκησε, ό­πως παρατηρεί ο ιερός Γεννάδιος, και παρέδωσε την Πόλη στους απίστους. 

Δεν είναι μόνο αυτή η αμαρτία που παρεκίνησε την παιδαγωγική ράβδο του Κυρίου να επέλθη στον λαό Του. Είναι και η αθέτησις των εντολών του Κυ­ρίου, ώστε να μη φαίνεται διαφορά ανάμεσα στην ζωή των Ορθοδόξων Χριστιανών και των αθέων τυράν­νων. 

Ο αγιώτατος Συμεών, ο αρχιεπίσκοπος Θεσ/νίκης, αναφερόμενος στο θέμα γράφει: 

«Καταφρονήσαμε, αλλοίμονο, τις εντολές του Θεού και βλέπουμε μόνο τα σαρκικά. Επειδή αγαπούμε τα πρόσκαιρα, υποφέρουμε, εγκατα­λελειμμένοι από τον Θεό δικαίως, διότι δεν ζη­τούμε τα του Θεού. Γι' αυτό μας κατακυριεύουν οι εχθροί, μας τυραννούν και υβρίζουν την μόνη και αληθινή πίστι του Χριστού. Υφιστάμεθα διώξεις και φοβερές ταπεινώσεις, και δεν υπάρ­χει κανείς να μας βοηθήση και ελευθερώση, ε­πειδή ακριβώς "ουκ  έστιν ο συνιών, ουκ έστιν ο εκζητών τον Θεόν", όπως λέγει η Γραφή» 6.

Και πιο επιγραμματικά ο ίδιος άγιος Πατήρ ση­μειώνει:

«Ποιος λοιπόν έχει την παραμικρή αμφιβο­λία για το πώς μας έρχονται τα δεινά ή γιατί διω­κόμεθα και μας τραβούν και μας περιφέρουν σαν τα άλογα ζώα, και καθημερινώς μας σύρουν στα σκλαβοπάζαρα; Δεν είναι για  τις αμαρτίες μας, γιατί εγκαταλείψαμε τον Θεό; Δικαίως εγκατα­λειφθήκαμε, επειδή τον εγκαταλείψαμε, αυτόν που είναι η ζωή, η ειρήνη, ο άγιος, ο φιλάγα­θος» 7.

Έχοντας ο Άγιος Συμεών την βεβαιότητα ότι αυτή είναι η αιτία της παιδαγωγίας του Θεού, με πατρική και ποιμαντική φροντίδα γράφει και προτρέπει τους Χριστιανούς της επαρχίας του:

«Εμείς όμως, παρακαλώ, ας έρθουμε σε συ­ναίσθησι... Από την πρόσκαιρη αυτή δουλεία, ας γνωρίσουμε την αιχμαλωσία και δουλεία των ψυχών μας. Γι' αυτό υποδουλωθήκαμε στους αθέ­ους, επειδή ακριβώς δια των πονηρών παθών μας εγίναμε δούλοι των δαιμόνων. Δεν θελήσαμε να έχουμε αφέντη τον Κύριο και να τηρούμε τις εντολές Του, γι' αυτό και υποδουλωθήκαμε στους εχθρούς... Ας αρχίσουμε, παρακαλώ, να απαλλα­σώμεθα από την ψυχική δουλεία. ας απομακρυν­θούμε από τις πονηρίες μας, ας μάθουμε να κά­νουμε το καλό. Ας εκζητούμε τον Κύριο. Ίσως μας σπλαχνισθή, μας λυτρώση από την σωματι­κή αιχμαλωσία και δουλεία και μας αξιώση της ουρανίου βασιλείας» 8.

Ειδικά για την εξασθένησι της αμυντικής δυνάμε­ως της Βασιλευούσης και την άλωσή της εξ αιτίας της φιλοχρηματίας των πλουσίων κατοίκων της, γράφει ο ιερός Γεννάδιος στην επιστολή του προς τον αυτο­κράτορα: 

       «Οι πλούσιοι δεν συνεισφέρουν τον προσω­πικό τους πλούτο για την άμυνα της Πόλεως, με τον πραγματικά διαβολικό λογισμό ότι ξεπουλώ­ντας την Πίστη θα έλθη η βοήθεια από την Δύση, θα σωθεί η Πόλις και αυτοί θα ζουν με ευτυχία και τρυφή. Έτσι όμως αμαρτάνουν θανάσιμα και γίνονται άξιοι της αιωνίου κολάσεως, διότι προ­δίδουν την πατρίδα, την πίστι, την θρησκεία, τους προγονικούς τάφους και υποβάλλουν όλη την οικουμένη σε  τέτοια κακά»9.

* * *     

Ιχνηλατήσαμε, με την χειραγωγία των αγίων Πα­τέρων και στο μέτρο των δυνάμεών μας, τον καημό του Γένους, την Άλωσι της Πόλης. «Ως ανεξερεύνη­τα τα κρίματα του Θεού και ανεξιχνίαστοι αι οδοί αυ­τού». Η Πόλις εάλω. Η Αγία Σοφία, ο οφθαλμός της οικουμένης, όπως την ονομάζει ο αγιώτατος πατριάρ­χης Φώτιος ο Μέγας, έγινε τζαμί -και τώρα στον αίω­να μας έγινε μουσείο. Η παλαιά της δόξα εξέλιπε. Ο στολισμός της χάθηκε κάτω από τα επιχρίσματα και από τις καταστροφές. Η Θεία Λειτουργία έπαψε από τότε που για τελευταία φορά τελέσθηκε την παραμονή της Αλώσεως.

Όμως το κάλλος της Αγια-Σοφιάς παραμένει απα­ραμείωτο, το πνεύμα της αγια-Σοφιάς συνεχίζει αναλ­λοίωτο να ζει μέχρι σήμερα στην Αγία μας Εκκλησία. Κάθε Ορθόδοξος ναός είναι μια προέκτασις της Αγια-­Σοφιάς. Η Θεία Λειτουργία συνεχίζει να τελήται αδιάκοπα μέχρι σήμερα, γιατί η Ορθόδοξος Πίστις και Εκκλησία μας διατηρείται Χάριτι Χριστού ακαινοτό­μητη, εδραιωμένη στο αδιασάλευτο θεμέλιο των απο­στολικών και πατρικών παραδόσεων.

Το θεανθρωποκεντρικό πνεύμα, που δημιούργησε την Αγια-Σοφιά, ζη στην Εκκλησία μας και μετά την Άλωση και καλλιεργεί σ' όλους τους Ορθοδόξους λα­ούς τον ορθόδοξο πολιτισμό και το ορθόδοξο ήθος. Αυτό το πνεύμα ενίσχυσε τις πνευματικές αντιστάσεις του Γένους, ώστε να ανθέξουν στις προκλήσεις του Δυτικού ορθολογισμού και ευρωπαϊκού διαφωτισμού στα χρόνια της μακρόχρονης δουλείας. Αυτό εθέρμα­νε τα σπέρματα της ελευθερίας και καρποφόρησε στην ώρα του το άνθος της ελευθερίας. Από αυτό ενεφορούντο οι αγωνιστές της ελευθερίας του Έθνους, αυτοί που πολέμησαν «για του Χριστού την πίστι την αγία και της πατρίδος την ελευθερία». Και μετά από την σύστασι του νεοελληνικού κράτους, πάλι αυτό το πνεύμα καλλιέργησε την αντίσταση του Έθνους στα σχέδια των Βαυαρών που απέβλεπαν στην απορθοδο­ξοποίησί του.

Ζούμε μέχρι σήμερα, σαν κράτος, στην προοπτική που χάραξαν οι "δυτικοί προστάται" μας. Η νεοελληνι­κή παιδεία καλλιεργεί αναπόφευκτα στον λαό μας μια εθνική ιδέα. Δεν μπορεί, άλλωστε, να ζήσει ένας λαός χωρίς εθνική ιδέα και προοπτική. Ποια εθνική ιδέα, όμως καλλιεργείται σήμερα στον τόπο μας;

Σήμερα, ημέρα μνήμης της Αλώσεως της Πόλης. Μια ανάμνηση, ένας καημός, ένα χρέος. Οι πατέρες μας, μετά την Άλωση, έζησαν με την Μεγάλη ιδέα του Γένους:

«Πάλι με χρόνους με καιρούς πάλι δικά μας θάναι».

Δεν γνωρίζουμε τι έχει ορίσει ο Θεός για την επί­γεια Πόλη και για την επίγεια Αγια-Σοφιά. Ανεξερεύ­νητες οι βουλές του Θεού. Ούτως ή άλλως, ταιριάζει νομίζω να ειπούμε στο σημείο αυτό το λόγο του Κυ­ρίου: «Η σάρξ ουκ ωφελεί ουδέν. το πνεύμα εστί το ζωοποιούν».

Ως λαός Ορθόδοξος, ως ευσεβής λαός της Εκκλη­σίας, καλούμεθα να εγκολπωθούμε και να κρατήσουμε αυτό το ζωοποιούν πνεύμα, ιδιαίτερα στην εποχή μας που η νεοελληνική παιδεία προβάλλει τον εξευρωπαϊ­σμό μας ως την μεγάλη Ιδέα του Έθνους.       

Ημέρα μνήμης της Αλώσεως σήμερα, και η σκέ­ψις μας φέρνει σε αντιστοιχία τα περί την Άλωσιν γεγονότα με την σύγχρονη πραγματικότητα που αφο­ρά το Έθνος μας και τον λαό μας. Καιρός περισυλλο­γής και αυτοκριτικής.

Τα γεγονότα του 1453 μαρτυρούν και βοούν. Τα σημερινά γεγονότα προβληματίζουν. Και σήμερα δια­γράφονται παρόμοιες τάσεις στις επιλογές του Έθνους. Άρχοντες και λαός βρισκόμαστε μπροστά σε κρίσιμες επιλογές και καλούμεθα να πάρουμε αποφά­σεις, καθοριστικές για τις τύχες του Έθνους. Η ση­μερινή ημέρα μας αφήνει τα μηνύματά της. Αν θέλου­με να υπάρξουμε ως Ορθόδοξος λαός και ως Ελληνι­κό Έθνος με προορισμό την Βασιλεία του Θεού και αν δεν πρέπει να χωνευθούμε στο χωνευτήρι των πο­λιτισμών, οφείλουμε:

α) Να φυλάξουμε την Πίστι των Πατέρων μας, την ταυτότητα του Γένους μας, την Ελληνορθόδοξη παράδοσί μας. Αυτές οι αξίες συνιστούν το πνευματι­κό περιεχόμενο της Πόλης, και αυτές, παρά την Άλω­ση του 1453, δεν έχουν ακόμη χαθεί από το Γένος. Και τότε πολεμήθηκαν και σήμερα πολεμούνται. Τότε δεν χάθηκαν παρά τους εξισλαμισμούς και το παιδομάζω­μα. Σήμερα κινδυνεύουν να χαθούν, γιατί βάλλονται με μεθοδικώτερο τρόπο από επίδοξους δυνάστες, που καυχώνται ότι θα κυριαρχήσουν στην γη. Από τα πανίσχυρα Μέσα Πληροφορίας που προβάλλουν τον ευ­δαιμονισμό, τον πρακτικό υλισμό και την έμπρακτη αθεΐα, καταστάσεις καθόλου καλύτερες από τον εξισ­λαμισμό. Από την ηθική διαφθορά και τα ναρκωτικά που κάνουν χειρότερο παιδομάζωμα και σε μεγαλύτε­ρη έκταση. Από το παγκόσμιο κεφάλαιο που επιδιώ­κει την επιβολή νέας πολιτικής και οικονομικής δου­λείας, της λεγομένης νέας παγκόσμιας τάξης πραγμά­των, χειρότερης και από εκείνη που επέβαλλε ο οθωμανός κατακτητής. Αυτοί οι δυνάστες δρουν ύπουλα μέσα από τα τείχη και σκοπεύουν να εκπορθήσουν και υποδουλώσουν το φρόνημα και την ψυχή των απλουστέρων και αστηρίκτων. 

Σ' αυτή την προοπτική εργάζονται ανεπιγνώστως και οι ημέτεροι δεφένσορες της δυτικής κουλτούρας, οι γραικύλοι, αυτοί που δεν έχουν αίσθησι της πνευ­ματικής κληρονομιάς του Γένους. Αυτοί που στο όνο­μα του εκσυγχρονισμού, αντί πινακίου φακής, προδί­δουν τα τιμιώτατα, πατροπαράδοτους θεσμούς και α­ξίες: την Εκκλησία, την οικογένεια, την ηθική, την ελληνορθόδοξη παιδεία, την προσωπική ελευθερία, και προοδοποιούν έτσι την επέλευση του πλέον απε­χθούς ολοκληρωτισμού, της πραγματικής αλώσεως του Γένους. 

Αυτή την δουλεία, δυστυχώς, απεργάζονται και οι κήρυκες της συγκρητιστικής (ψευδούς) θρησκευτικής ενώσεως με την Δύση, οι οποίοι στο όνομα μιας απα­τηλής αγάπης και απροσδιορίστου συνεργασίας θυ­σιάζουν την καθαρότητα των ορθοδόξων δογμάτων και της πατροπαραδότου πίστεως του λαού μας. 

β) Να ζήσουμε ως λαός με κέντρο την Εκκλησία. Να αγαπήσουμε τις εντολές του Θεού. Να αποβάλλου­με την φιλαυτία και να συνειδητοποιήσουμε το θέλη­μά Του. Να μην Τον παροργίζουμε με νομοθετήματα αντιχριστιανικά και με την συμμόρφωσή μας σ' αυτά. Να μη επικεντρώνουμε την ευτυχία μας και την κατα­ξίωσή μας στους δείκτες του χρηματιστηρίου και στις πολιτικές και στρατιωτικές συμφωνίες, αλλά στην Ορθόδοξο Πίστη και στην καθαρή ζωή μας. Να μη α­μαρτάνωμε, κάνοντας τρόπο ζωής μας τα συνθήματα της δυτικής Βαβυλώνας, για να μη προκαλέσουμε την δικαία οργή του Θεού στο Έθνος. Και στην εσχάτη περίπτωσι, αν δεν το κάναμε μέχρι τώρα, να ανανή­ψουμε, να μετανοήσουμε, και ο Θεός είναι δυνατός να χορηγή στον λαό Του επίγεια καταξίωσι και να κα­τευθύνη την πορεία του προς την επουράνιο Πόλη, της οποίας εύχομαι όλοι να αξιωθούμε με την Χάρη του Χριστού. Αμήν.

(Από τό περιοδικόν Ο ΟΣΙΟΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ της Ιεράς Μονής Οσίου Γρηγορίου Αγίου Όρους, α­ριθμ. 23 του 1998).

* Σημείωσις εκδότου: Με αυτό το θέμα εκφωνήθηκε ομιλία υπό του ιερομ. Λ.Γ. της Ιεράς Μονής Οσίου Γρηγορίου εις τον Ι.Ν. Μεταμορφώσεως Βόλου την 29ην Μαΐου 1998. Από την α­ξιοπρόσεκτη και επίκαιρη αυτή ομιλία αναδημοσιεύουμε το μεγα­λύτερο μέρος της προς σωφρονισμό μας.

1.  Συμεών Θεσσαλονίκης, Επιστολή προτρεπτική προς σωτη­ρίας οδόν, αποσταλείσα εν ταις κατά πάσαν την επαρχίαν αυτού α­γίαις του Θεού εκκλησίαις, παρά Balfour David, Έργα  θεολογικά, έκδ. Πατρ/κού Ιδρύμ. Πατερικών Μελετών, Θεσ/νίκη 1981, σ. 90. 
2. Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου, Νέον Μαρτυρολόγιον, έκδ. ΑΣΤΗΡ, Αθήναι 1961, σ. 12, 14. 
3. Ενθ' ανωτ., σ. 14. 
4. Γενναδίου Σχολαρίου, Άπαντα τα ευρισκόμενα, έκδ. των Louis Petit, Χ.Α Siderides, Martin Jugie, Ρaris 1930, τόμο 4ος, σ. 179. 
5. Ενθ' ανωτ., σ. 216. 
6. Συμεών Θεσσαλονίκης, ένθ' ανωτ., σ. 87. 
7. Ενθ' ανωτ., σ. 88. 
8. Ενθ' ανωτ., σ. 93-94. 
9. Γενναδίου Σχολαρίου, ένθ' ανωτ., τόμο 3ος, σ. 157, νοημα­τική απόδοσις.

ΠΗΓΗ: http://www.impantokratoros.gr/