Η Αγία Αικατερίνη και η σχέση της με το Σινά

του Νικολάου Ευσταθίου

Ἡ Ἱερὰ Μονὴ τοῦ ὄρους Σινᾶ σεμνύνεται ὡς φέρουσα τὸ ὄνομα τῆς πλέον λαοφιλοῦς καὶ σεβαστῆς γυναίκας Ἁγίας, τῆς μεγαλομάρτυρος Αἰ­κα­τε­ρί­νης. Ἡ χαριτόβρυτος εὐλογία τῶν ἱερῶν της λειψάνων, ποὺ ἀπο­θη­σαυ­ρί­ζον­ται στὴν Μονή, τὴν ἀνέδειξαν πολιοῦχο τοῦ Σινᾶ καὶ κατέστησαν τὴν ἑορτή της κεν­τρικὴ πανήγυρη τῆς Μο­νῆς, ὑπερ­φα­λαγ­γί­ζον­τας ἀκόμη καὶ τὶς μεγαλύτερες μορφὲς ποὺ συνέδεσαν τὸ ὄνομά τους μὲ τὴν ἔρημο του Σινά: τὸν προφήτη Μωυσῆ, τὸν ὅσιο Ἰωάννη τῆς Κλίμακος, ἀκόμη καὶ τὴν Θεοτόκο τῆς Βάτου, στὴν ὁποία καὶ ἦταν ἀφιερωμένη ἡ Μονὴ ἀπὸ τοὺς κτήτορες.

Ὁ βίος τῆς ἁγίας Αἰ­κα­τε­ρί­νης, τὸ «μαρτύριό» της, κα­τὰ τὴν ὁρολογία τῶν πρώτων χριστιανικῶν αἰώνων, ἦταν φυσικὸ νὰ διαδοθεῖ εὑρέως μεταξὺ τῶν πιστῶν καὶ νὰ ἀγαπηθεῖ πολύ. Σήμερα σώζεται σὲ διάφορες παραλλαγές, ἡ παλαιότερη ἐκ τῶν ὁποίων, ἀνωνύμου συγγραφέως, ἀνάγεται στὰ τέλη τοῦ 6ου ἢ στὶς ἀρχὲς τοῦ 7ου αἰῶνος καὶ ἀπετέλεσε τὴν βάση γιὰ τὴν σύν­ταξη τοῦ ἐπισήμου βίου ἀπὸ τὸν ἅγιο Συμεὼν τὸν Μεταφραστή (10ος αἰ). Στὸ παρελθὸν διατυπώθηκε μεταξὺ ἄλλων ἡ ὑπόθεση ὅτι ἡ ἀνώνυμη ἀναφορὰ τοῦ Εὐσεβίου Καισαρείας στὸ ἔργο του Ἐκκλησιαστικὴ Ἱστορία (4ος αἰ.) ἀφορᾶ τὴν ἁγία Αἰ­κα­τε­ρί­να.

ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ἡ ζωὴ καὶ τὸ μαρτύριο τῆς ἁγίας Αἰ­κα­τε­ρί­νης διαδραματίστηκε στὴν Ἀλεξάνδρεια. Γεννήθηκε ἀπὸ εὐγενεῖς γονεῖς γύρω στὰ 286 μ.Χ, στὰ τέλη τῶν διωγμῶν τῶν εἰδωλολατρῶν βασιλέων κα­τὰ τῶν χριστιανῶν. Προικισμένη φυσικῶς μὲ σπάνια εὐφυΐα, στὰ δεκαοκτώ της χρόνια εἶχε ἐκπαιδευθεῖ ἐνδελεχῶς σὲ ὅλες τὶς ἐπιστῆμες τῆς ἐποχῆς: φιλοσοφία, ρητορική, ποίηση, μουσική, φυσική, μαθηματικά, ἀστρονομία, ἰατρική, ἐνῶ κατεῖχε εἰς βάθος καὶ τὴν χριστιανικὴ διδασκαλία. Ἄφθαστη στὴν ὀμορφιὰ καὶ τὸ κάλλος, εὐγενεστάτη στὴν καταγωγὴ καὶ ἀσυναγώνιστη στὰ πλούτη, ὑπῆρξε νύφη περιζήτητη ἀπὸ τοὺς πλέον ἐπιφανεῖς ἄρχον­τες. Ἐκείνη ὅμως, ὄν­τως φιλόσοφος, παρέμεινε παρθένος, ποθών­τας νὰ νυμφευθεῖ τὸν αἰώνιο Νυμφίο Χριστό.

Τὸ 304 μ.Χ, στὴν διάρκεια λαμ­πρῆς εἰδωλολατρικῆς ἑορτῆς κα­τὰ τὴν ὁποία ὅλοι οἱ πολίτες διετάχθησαν αὐστηρῶς νὰ προσφέρουν θυσίες στοὺς θεούς, ἡ Αἰ­κα­τε­ρί­να, μὴ ὑπο­φέ­ρον­τας νὰ βλέπει τὴν ἀπώλεια τόσων ψυχῶν καὶ τὴν ἀποστασία τόσων χριστιανῶν ἐξαιτίας τοῦ φόβου των, παρρησιάζεται ἐνώ­πι­ον τοῦ αὐγούστου Μαξιμίνου καὶ τὸν ἐλέγχει γιὰ τὴν ἀπόνοιά του κη­ρύσ­σον­τας Θεὸ τὸν Ἰησοῦ Χριστό. Ἐκεῖνος τῆς ἀν­τι­πα­ρα­τάσ­σει πε­νήν­τα διακεκριμένους ρήτορες καὶ τοὺς ἀναθέτει νὰ τὴν ἀποστομώσουν. Ἀν­τὶ τούτου ὅμως, ἑλκύον­ται οἱ ἴδιοι στὴν πίστη τοῦ Χριστοῦ μὲ τὴν χάρη τοῦ Θεοῦ καὶ τὰ ἐπιχειρήματα ποὺ ἀν­τλοῦσε ἡ Αἰ­κα­τε­ρί­να ἀπὸ τοὺς ἴδιους τοὺς Ἕλληνες σοφούς, καὶ θανατώνον­ται πάραυτα διὰ πυρὸς ἀπὸ τὸν ἔξαλλο βασιλέα. Τὶς ἑπόμενες ἡμέρες ἡ σύζυγός του καὶ ὁ πρωτοκλασσάτος στρατηλάτης του μὲ πλείστους στρατιῶτες ἀκολουθοῦν τὸ παράδειγμά τους, στὴν ὁμολογία πίστεως καὶ στὸν μαρτυρικὸ θάνατο.

Τέλος, μετὰ ἀπὸ φοβερὰ βασανιστήρια –καὶ μάλιστα τὸν σατανικὸ στὴν ἐπινόησή του τροχό– στὰ ὁποῖα ὑπεβλήθη, ἀλλὰ καὶ συνεχεῖς παράδοξες θαυματουργίες ποὺ ἐπιτελοῦσε ὁ Κύριος, ἡ Αἰ­κα­τε­ρί­να δέχεται καὶ αὐτὴ τὸ διὰ ξίφους τέλος. Σύμφωνα με τους βιογράφους της Αγίας λίγο πρίν τον αποκεφαλισμού της είπε στο Κύριο και νυμφίο της τα εξής ΄΄Κριτήριον τα εν αγνοία μου πταίσματα, αλλά απόπλυνον αυτά με τα αίματα, όπου έχυσα διά αγάπην σου, και οικονόμησαι να γίνει το σώμα τούτο, όπου διά σε κατεκόπη, αθέατον εις εκείνους όπου θέλουν ζητήσει αυτό, και φύλαξον αυτό σώον και ακέραιον όπου ορίσει η βασιλεία σου.’’ Και ο Κύριος της δόξης κάνει δεκτό το αίτημά της.

Η ΠΟΡΕΙΑ ΠΡΟΣ ΤΟ ΣΙΝΑ

Το άγιο σκήνωμά της εξαφανίσθηκε αμέσως από το σημείο του μαρτυρίου.

Ἄγγελοι τότε προσῆλθαν, παρέλαβαν τὸ σκήνωμά της καὶ τὸ μετεκόμισαν στὴν ὑψηλότερη κορυφὴ τῆς χερσονήσου τοῦ Σινᾶ, τὴν κορυφὴ τῆς ἁγίας Αἰ­κα­τε­ρί­νης, ἀποκαλουμένη Gebel Katrin ἀκόμη καὶ σήμερα ἀπὸ τοὺς Ἄραβες και το τοποθέτησαν σε βράχο, όπου μέχρι και σήμερα φαίνονται τα αχειροποίητα σημάδια της επαφής του αγίου σκηνώματός της.

Όπως πληροφορούμαστε από τον βιογράφο της ‘’το δε σεβάσμιον αυτής και πάντιμον Λείψανον έλαβον την ώραν εκείνην Άγιοι Άγγελοι, και απεκόμισαν αυτό σεβασμίως κατά το δειλινόν εις το Σιναίον Όρος, και εντίμως αυτό περιέστειλαν. Εκρύπτετο δε το σεβάσμιον αυτής και Άγιον  Λείψανον εις μίαν κορυφήν υψηλήν και δυσανάβατον χρόνους διακοσίους…΄΄. Στην κορυφή αυτή υπάρχει λιθόκτιστο παρεκκλήσιο στο όνομά της.

«Άγγελοι την σηκώσανε με περηφάνια τόση, την βάλαν στ΄άσπρα τους φτερά και στο Σινά την πήγαν, στην πιο ψηλή εκεί κορφή που τ΄ άστρα την αγγίζαν.»

ΜΕΤΑΚΟΜΙΔΗ ΤΟΥ ΣΚΗΝΩΜΑΤΟΣ

Σύμφωνα μὲ ἰσχυρὴ σιναϊτικὴ παράδοση, καταγεγραμμένη ἀπὸ τὸν πατριάρχη Ἱεροσολύμων Νεκτάριο (1670), τὸ Λείψανο τῆς Αγίας φυλασσόταν ἀπὸ τοὺς Μοναχοὺς στὴν κορυφὴ γιὰ τρεῖς περίπου αἰῶνες, μέχρις ὅτου μετεφέρθη ἐν­τὸς τοῦ Καθολικοῦ τῆς νεοανεγερθείσης κα­τὰ τὸν 6ο αἰῶνα Ιουστινιάνειας Μο­νῆς. Στὸ σκευοφυλάκιο τῆς Μο­νῆς ἐκτίθεται περίτεχνη μαρμάρινη λάρνακα μὲ εἰδικὴ βάθυνση στὸ ἐσωτερικό της γιὰ τὴν συλλογὴ τοῦ μύρου ποὺ ἀνέβλυζε ἀδιαλείπτως, στὴν ὁποία διεφυλάχθη γιὰ μερικοὺς αἰῶνες τὸ σῶμα τῆς Ἁγίας.

Στὰ τέλη τοῦ 18ου αἰῶνος ἐναπετέθη σὲ νεώτερη λάρνακα μὲ κιβώριο, τὴν ὁποία κατεσκεύασε ὁ ὀνομαστὸς λιθοξόος καὶ σκευοφύλαξ τῆς Μο­νῆς Προκόπιος Καισαρεὺς χρησιμοποιώντας καὶ παλαιοχριστιανικὰ θωράκια, ἔργο γιὰ τὸ ὁποῖο «ἀνάλωσε ἐννέα χρόνων ἐπιτηδειότητα». Ἡ λάρνακα κεῖται στὴν νότια πλευρὰ τοῦ ἁγίου Βήματος τοῦ Καθολικοῦ, ἐνῶ παραπλεύρως ἀπόκειν­ται ἄλλες δύο ἀργυρὲς λάρνακες, δωρεὲς στὴν Μονὴ ἀπὸ τὴν Ρωσσία.

Η λάρνακα με το σκήνωμα της Αγίας.

ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΗΣ ΤΙΜΗΣ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ

Γύρω στὰ 1025, ὁ ἡγούμενος τοῦ Σινᾶ ἅγιος Συμεὼν ὁ Πεν­τάγλωσσος μετέφερε λείψανα τῆς Ἁγίας στὴν Rouen τῆς Γαλλίας καὶ στὴν Trèves τῆς Γερμανίας. Ἡ φήμη καὶ ἡ τιμή της διαδίδον­ται πλέον στὴν Εὐρώπη καὶ ἡ Μονὴ τοῦ Σινᾶ καρποῦται τὸ σέβας ὅλων τῶν χριστιανῶν καὶ δὴ τῶν βασιλέων καὶ ἡγεμόνων, ὅπως δηλώνουν περίτρανα τὰ πολύτιμα ἀφιερώματά των. Σιγὰ-σιγὰ ἡ λαοφιλὴς ἁγία Αἰ­κα­τε­ρί­να κυριαρχεῖ στὸ σιναϊτικὸ ἑορτολόγιο, ἡ εἰκόνα της τοποθετεῖται στὸ τέμ­πλο τοῦ Καθολικοῦ μαζὶ μὲ τοῦ προφήτου Μωυσέως, ἐνῶ στὸ νεώτερο τέμ­πλο τοῦ 1612 καταλαμβάνει ἐπισήμως τὴν θέση τῆς πολιούχου τῆς Μο­νῆς. Σήμερα ἡ Μονὴ τῆς Βάτου, ἡ Μονὴ τοῦ ὄρους Σινᾶ, εἶναι παγ­κοσμίως γνωστὴ ὡς ἡ Μονὴ τῆς ἁγίας Αἰ­κα­τε­ρί­νης.

Ἡ ἁγία Αἰ­κα­τε­ρί­να ἀπετέλεσε προσφιλὲς θέμα στὴν ἐκκλησιαστικὴ τέχνη καὶ ἀπεικονίστηκε σὲ εἰκόνες, χρυσοκέν­τητα ὑφάσματα καὶ ἔργα μικροτεχνίας. Στὸ σκευοφυλάκιο τοῦ Σινᾶ ἐκτίθεται μεταξὺ ἄλλων ἡ παλαιότερη χρονολογημένη (11ος αἰ.) εἰκόνα της, ἐνῶ ἀργότερα δημιουργεῖται ἡ παράδοση τῆς παράλληλης ἀπεικονίσεως σκηνῶν τοῦ μαρτυρίου της. Ἀπὸ τὸν 15ο αἰῶνα, στὶς σκηνὲς αὐτὲς προστίθεται καὶ τὸ ἐπεισόδιο τῆς μεταστροφῆς τῆς Ἁγίας στὸν χριστιανισμό ἀπὸ τὸν ἅγιο ἐρημίτη καὶ τῆς «μνηστείας» της μὲ τὸν Χριστό. Σήμερα, σύμφωνα μὲ παλαιὸ ἔθιμο, οἱ προσκυνητὲς λαμβάνουν ὡς εὐλογία τὸ ἀργυρὸ δακτυλίδι τῆς ἁγίας Αἰ­κα­τε­ρί­νης, εἰς ἀνάμνησιν τοῦ δακτυλιδίου ποὺ δώρησε ὁ Χριστὸς στὴν ἴδια. Τὸ δακτυλίδι αὐτὸ συμβολίζει τὸν πνευματικὸ ἀρραβῶνα μὲ τὸν Χριστὸ καὶ εἶναι ἁγιασμένο στὰ ἱερά της Λείψανα.

(Η Μνηστεία της αγίας Αικατερίνης. Ιερός παλαιός Μητροπολιτικός Ναός της του Θεού Σοφίας Άρτης(16ος αιώνας)

Γεώργιος Κλόντζας Β΄μισό του 16ου αιώνα. Μια σπάνια εικόνα της Μνηστείας της Αγίας. Ένα θέμα που συναντάμε κυρίως στην Μονή του Σινά. Σύμφωνα με την περιγραφή της εικόνας της Αγίας στο βιβλίο ΄΄ Εικόνες της Άρτας΄΄ έκδοση της Ιεράς Μητροπόλεως Άρτης είναι άγνωστο πώς βρέθηκε η εξαιρετική αυτή εικόνα στην Άρτα. Μία πιθανή υπόθεση είναι να φιλοτεχνήθηκε στην Κρήτη και να μεταφέρθηκε εκεί μέσω Επτανήσων. Σήμερα φυλάσσεται στο Ιερό Μητροπολιτικό Ναό του συνπολιούχου της Άρτας Αγίου Δημητρίου, αλλά η αρχική της θέση ήταν στο παλαιό Μητροπολιτικό Ναό της Αγίας Σοφίας.

Ο Επιτάφιος της Αγίας Αικατερίνης του 1805

Το λειτουργικό αυτό άμφιο που σε ορισμένους καταλόγους αναφέρεται ως ποδέα, παλαιότερα χρησίμευε ως επιτάφιος της Αγίας κατά την περιφορά και την λιτανεία στην ακολουθία της εορτή της. Σήμερα στολίζει τη μαρμάρινη λάρνακα με το σκήνωμα της αγίας την ημέρα της εορτής της καθώς και σε άλλες μεγάλες εορτές.

Έχει το σον πνεύμα ο ουρανός, σώμα δε θείον τεθησαύρισται εν Σινά, αίμα μαρτυρίου η Αλεξάνδρου πόλις, σοφή Αικατερίνα σκέπε τους δούλους σου.

despotato.eu