Προσευχή

Α . ΠΡΟΣΕΥΧΗ

Ό στάρετς Νεκτάριος αγαπούσε να μιλάει συχνά για την προσευχή. Έλεγε συνήθως
α' . Σύμφωνα με τον Λόγο του Θεού, όλα τα ανομήματα καθαρίζονται δια της προσευχής.

β ' . Ή ψυχή δεν μπορεί να συμφιλιωθεί με τα δεινά της παρούσης ζωής και παρηγορείται μόνο με την προσευχή. 

γ ' . Χωρίς την προσευχή ή ψυχή είναι νεκρή για την θεία Χάρη. 

δ ' . Όταν είσαι λυπημένος, αποθαρρυμένος και βρίσκεσαι μέσα σε μεγάλους πειρασμούς, να επαναλαμβάνεις μόνο αυτά τα λόγια: «Ω Κύριε, βοήθησε, ελέησε και σώσε τον δούλο σου!».

ε ' . Ότι κι αν κάνεις, ή κάθεσαι ή περπατάς ή εργάζεσαι, να λες πάντα με την καρδιά σου: «Κύριε ελεησόν»! Όταν παρουσιάζονται βάσανα και δεν έχεις δύναμη να τα υποφέρεις, τότε να στρέφεσαι με όλη σου την καρδιά προς τον Κύριο, προς την Θεομήτορα, προς τον άγιο Νικόλαο, προς τον Άγιο του οποίου έχεις το όνομα και θ' ανακουφισθείς από τα βάσανα. 

στ ' . Γράφει ή Αλεξάνδρα Κοντσέβιτς:
Συχνά διαβάζω το θεοτόκιο της έκτης ώρας• Ότι ουκ εχομεν παρρησίαν διά τα πολλά ημών αμαρτήματα"... Πιστεύω λοιπόν ότι στα πολλά μας αμαρτήματα οφείλονται οί λύπες μας. Ό Στάρετς με συμβούλευε να λέω κάθε φορά πού μου παρουσιάζονται πάσης φύσεως αποτυχίες και θλίψεις• «Ω Κύριε, ξέρω ότι υπομένω αυτό πού μου αρμόζει και πάσχω αυτό πού μου αξίζει. Άλλα Σύ, κατά το έλεος και την ευσπλαχνία Σου, συγχώρεσε με και ελέησε με». Και αυτό να το επαναλαμβάνω μέχρι να αισθανθώ ειρήνη στην ψυχή μου.

ζ' . Υπάρχουν άνθρωποι οί οποίοι ποτέ δεν στρέφονται προς τον Θεό και ποτέ δεν προσεύχονται. Και ξαφνικά ή ψυχή τους αισθάνεται μελαγχολία, το πνεύμα τους ανησυχία και ή καρδιά τους θλίψη. Τότε συνειδητοποιούν ότι σε μια τέτοια δυστυχία, κανείς άνθρωπος δεν μπορεί να τους βοηθήσει. Για αυτό στρέφονται προς τον Θεό και μ' ένα βαθύ αναστεναγμό λένε: «Κύριε, ελέησε με!». Και ό Κύριος τους ακούει, αν και στην αρχή ό άνθρωπος μόλις πού αισθάνεται την θεία Χάρη. Αργότερα, την αισθάνεται όλο και περισσότερο και νιώθει ανακούφιση.

η'. Μιαν άλλη φορά δίδασκε: Οι δοκιμασίες του Ιώβ είναι νόμος για κάθε άνθρωπο. Όταν είναι πλούσιος, επιφανής κι επιτυχημένος, ό Θεός δεν συνομιλεί μαζί του. Όταν είναι πάνω σ' ένα σωρό κοπριά, εγκαταλελειμμένος απ' όλους, τότε εμφανίζεται ό Θεός και συνομιλεί μαζί του και αυτός μόνο ακούει και κράζει: «Κύριε, ελέησε με»!

θ'. Μια γυναίκα είπε στον στάρετς Νεκτάριο: «Μπάτιουσκα, οργίζομαι πολύ». Εκείνος απάντησε: «Μόλις αισθανθείς τον εαυτό σου εξοργισμένο, άρχισε να λες συνεχώς το "Κύριε, ελέησον". Οτιδήποτε κακό και δυσάρεστο μπορεί να εξαλειφθεί με την προσευχή.

ι'. Όταν κάποτε ή Αλεξάνδρα Κοντσέβιτς τον ρώτησε πώς να προσεύχεται, ό Γέροντας έκανε αργά τον σταυρό του, έπειτα έσκυψε βαθιά, ώσπου άγγιξε το έδαφος με τα χέρια του και είπε: «Έτσι να προσεύχεσθε, δηλαδή να συμμετέχει και το σώμα στην προσευχή. Αυτό σημαίνει να προσεύχεσθε με προσκυνήματα από την μέση και πάνω και με προσκυνήματα όλου του σώματος έως την γη. Αν, συμμετέχουν ψυχή και σώμα στην προσευχή, τότε ό Κύριος θα στείλει πλούσια την χάρη του, για να σας βοηθήσει και θα κατοικήσει ό ίδιος μέσα στην καρδιά σας, ή οποία θα πλημμυρίσει από μεγάλη χαρά και αγαλλίαση και καμιά θλίψη δεν θα έχει την δύναμη να την διαταράξει».

ία'. Κάποτε πάλι συμβούλεψε: Να προσεύχεσθε απλά: «Ώ, Κύριε, δώσε μου την χάρη Σου!». Ένα σύννεφο από λύπες και βάσανα μπορεί να έρθει εναντίον σας, αλλά εσείς μόνο να προσεύχεσθε, «Ω, Κύριε, δώσε μου την χάρη Σου!», και ό Κύριος θ' απομακρύνει την θύελλα.

ιβ'. Μια φορά τον ρώτησαν πώς να προσεύχονται για όσους δεν ήταν γνωστό αν ζουν ή όχι: Δεν θα σφάλλετε, απάντησε, αν προσεύχεσθε γι' αυτούς σαν να είναι ζωντανοί, αφού ενώπιον του Θεού όλοι είναι ζωντανοί. Όλοι, εκτός από τους αιρετικούς και τους αποστάτες. Αυτοί είναι οι πραγματικά νεκροί και, αν θέλετε, μπορείτε να τους θυμάστε σαν κάτι νεκρό.

ιγ'. Για τον εξάψαλμο έλεγε: Ό εξάψαλμος δεν πρέπει να διαβάζεται σαν κάθισμα, αλλά σαν προσευχή. Το νόημα του εξάψαλμου είναι πολύ βαθύ, είναι ή προσευχή του Υιού στον Θεό-Πατέρα. 

ιδ'. Κάποτε ή Ν. Παυλόβιτς είπε στον Γέροντα ότι μερικές φορές αισθανόταν φόβο, συχνά χωρίς λόγο. Ό στάρετς Νεκτάριος της είπε: Απλώς σταύρωσε τα χέρια σου στο στήθος σου κι επανάλαβε τρεις φορές, «Θεοτόκε Παρθένε, χαίρε κεχαριτωμένη Μαρία....» και θα περάσει. Κι έτσι γινόταν. 

ιέ'. Κάποτε, ένας γέρος άμαξας πού ονομαζόταν Τιμόθεος, γονάτισε μπροστά στον Στάρετς με το πρόσωπο αλλοιωμένο από πίστη, μετάνοια κι ελπίδα.
- Μπάτιουσκα, είπε, δώσε μου πνευματική καθοδήγηση, ώστε ή δική σου φλόγα να θερμάνει την παγωμένη ψυχή μου, για να αναζωπυρωθεί και να βαδίζει με θερμό ζήλο στον ουράνιο δρόμο.
Και μετά απ' αυτήν την χαριτωμένη κι ευλαβική παράκληση πρόσθεσε απλά:
- Μπάτιουσκα, δεν έχω δάκρυα.
Και ό Γέροντας μ' ένα υπέροχο χαμόγελο έσκυψε προς αυτόν και είπε:
- Δεν πειράζει, κλαίει ή ψυχή σου κι αυτά τα δάκρυα είναι πιο πολύτιμα από τα σωματικά. 

ιστ'. Μιαν άλλη φορά ό Γέροντας είπε: Ή πολυλογία βλάπτει την προσευχή, καθώς βεβαιώνει ό λόγος του Θεού. Το σπουδαιότερο στην προσευχή είναι ή αγάπη και ό ζήλος προς τον Θεό. Μετά πρόσθεσε πώς είναι καλύτερο να λέμε μια προσευχή την ημέρα αλλά με προσοχή και την άλλη μέρα άλλη και πάλι με συγκέντρωση και προσοχή, παρά να λέμε πολλές συγχρόνως χωρίς προσοχή κι ευλάβεια. Αυτό δεν σημαίνει ότι ό Γέροντας περιόριζε τίς προσευχές ή τον καθημερινό κανόνα σε μια προσευχή μόνο. Αναφερόταν στις δυνατότητες των αρχαρίων, πού μπορούσαν να συγκεντρώνουν τον νου τους μόνο σε μια προσευχή κι έλεγαν τίς άλλες με διάσπαση του νου.

ιζ'. Έδινε αυστηρή εντολή στους μαθητάς του, να μην επιδίδονται συστηματικά στην προσευχή του Ιησού από μόνοι τους, δηλαδή χωρίς οδηγό. Κι εξηγούσε:
- Ή εργασία της ευχής στην αρχή είναι πολύ δύσκολη κι επίπονη, με πολλές θλίψεις.

ιη'. Έλεγε ό π. Πέτρος, ό υποτακτικός του γέροντος Νεκταρίου, ότι ό Στάρετς, πού αγαπούσε ιδιαιτέρως την Παναγία, προέτρεπε πάντοτε όλους να διαβάζουν τον Ακάθιστο Ύμνο.

ιθ'. Ή Ναταλία Β. θυμάται πώς ό στάρετς Νεκτάριος .έλεγε:
- Προσευχήσου και ή προσευχή θα σε διδάξει τα πάντα.
Ό ίδιος ήταν εργάτης της ευχής του Ίησοϋ, του άρεσε πάρα πολύ να μιλάει γι' αυτήν και μου τόνιζε:
- Αυτή είναι ή εντολή μου σε σένα• πάντοτε, παντού και κατά την διάρκεια κάθε δραστηριότητος να λες, «Κύριε, Ιησού Χριστέ, Υιέ του Θεού, ελέησον με την αμαρτωλή».

κ'. Σύμφωνα με τίς αναμνήσεις των πνευματικών τέκνων του, ό Γέροντας προσευχόταν με παιδική πίστη και απλότητα, υψώνοντας μερικές φορές τα χέρια του προς τίς εικόνες. Όταν έλεγε το "Πάτερ ημών", ή απαλότητα και ή απλότητα στον τόνο της φωνής του ήταν κάτι το εκπληκτικό. Σαν να ήταν ό Κύριος εκεί, ακριβώς δίπλα του, και ό Άγιος να συνομιλούσε μαζί του.
Όταν αργεί ή απάντηση στις προσευχές μας

κα'. Ό στάρετς Νεκτάριος έλεγε ότι είναι πολύ ωφέλιμο για μας, όταν ό Κύριος επί μεγάλο χρονικό διάστημα δεν εισακούει τίς προσευχές μας. Εμείς πρέπει μόνο να συνεχίσουμε να προσευχόμαστε και να μην απελπιζόμαστε. Ή προσευχή είναι πνευματικό κεφάλαιο• όσο περισσότερο μένει το κεφάλαιο στην τράπεζα, τόσο πιο πολύ τόκο θα φέρει. Ό Θεός θα στείλει το έλεος του, όταν θα είναι ευάρεστο σ' Αυτόν κι όταν θα είμαστε έτοιμοι να το δεχθούμε προς όφελος μας. Αν έχουμε υπερβολική ανάγκη από κάτι, τότε πρέπει να προσευχηθούμε δύο ή τρεις φορές. Κι όταν ό Θεός μας το δώσει, να τον ευχαριστήσουμε για την εκπλήρωση του αιτήματος μας. Μερικές φορές μπορεί να χρειαστεί ένας χρόνος για να εκπληρώσει ό Θεός κάποιο αίτημα μας. Πρέπει να έχουμε ως παράδειγμα τους αγίους Ιωακείμ και Άννα. Σ' όλη τους την ζωή προσεύχονταν και δεν απελπίζονταν, αλλά ήταν γεμάτοι ελπίδα• και τι παρηγοριά τους έστειλε ό Κύριος!

Ό ατομικός κανόνας 

κβ'. Γράφει ή μοναχή Νεκταρία (Κοντσέβιτς): Ό Γέροντας μου είχε βάλει να κάνω κανόνα στο κελί μου• να λέω 30 φορές "Κύριε, Ιησού Χριστέ, Υιέ του Θεού, ελέησόν με την αμαρτωλή", 10 φορές το "Ύπεραγία Θεοτόκε, σώσον με", 10 φορές το "Άγιε άγγελε φύλακα μου, πρέσβευε στον Θεό για μένα" και 10 φορές το "Άγιοι Πάντες πρεσβεύσατε υπέρ εμού". Και πρόσθεσε: «Καθώς θα λες "Άγιοι Πάντες πρεσβεύσατε υπέρ εμού", όλοι οί Άγιοι στον Παράδεισο θα λένε "Κύριε ελεησόν" και θα είναι αυτό ένα κέρδος για σένα». Τώρα κάθε φορά πού λέω "Άγιοι Πάντες πρεσβεύσατε υπέρ εμού", αναλογίζομαι πώς όλοι μαζί οί Άγιοι στον Παράδεισο γονατίζουν μπροστά στον θρόνο του Θεού και λένε "Κύριε ελεησόν".
Ευχαριστία, δοξολογία

κγ'. Υπενθύμιζε επανειλημμένως στα πνευματικά του τέκνα να ευχαριστούν τον Κύριο για όλα τα ελέη του. Σαν παράδειγμα ειλικρινούς ευγνωμοσύνης ανέφερε τον όσιο Ελεάζαρ της Σκήτης του Ανζέρσκ:
Ό Όσιος αυτός βγήκε μια νύχτα στον εξώστη του κελιού του και ατενίζοντας την ομορφιά και την γαλήνη της φύσεως της Σκήτης του Άνζέρσκ, πού τον περιέβαλλε, αισθάνθηκε συγκίνηση μέχρι του σημείου να δακρύσει. Και μέσα από την καρδιά του πού πλημμύρισε από θεία αγάπη, βγήκε ένας βαθύς αναστεναγμός: «"Ω Κύριε, τι ομορφιά είναι αυτή πού έχεις δημιουργήσει για μας! Με τι μέσα και τι τρόπους μπορώ εγώ, ένα αξιοκαταφρόνητο σκουλήκι, να σ' ευχαριστήσω για όλα τα μεγάλα και πλούσια ελέη πού μου έχεις δώσει;».

Ή δύναμη του αναστεναγμού και ή προσευχή του οσίου άνοιξαν τους ουρανούς και μπροστά στα μάτια της ψυχής του εμφανίστηκαν μυριάδες Άγγελοι φωτεινοί, πού έψαλλαν την μεγάλη αγγελική δοξολογία "Δόξα εν ύψίστοις Θεώ και επί γης ειρήνη εν άνθρώποις ευδοκία", ενώ μια αόρατη φωνή είπε στον Όσιο:
-Και συ επίσης, Ελεάζαρ, να ευχαριστείς τον Πλάστη και Δημιουργό σου μ' αυτά τα λόγια της δοξολογίας.
Και ό στάρετς Νεκτάριος υπογράμμισε αναστενάζοντας:
- Ή σημερινή γενιά έχει σταματήσει ν' απευθύνει ευχαριστήριες προσευχές προς τον Κύριο, και περιορίζεται να του απευθύνει συνεχώς μόνο αιτήματα σαν τον αχάριστο ζητιάνο.

Στάρετς Νεκτάριος της Όπτινα