Μάθε ποιός εἶσαι, με τη γνώση αὐτή γίνεσαι ὁ σοφότερος τῶν ἀνθρώπων

Ὁσίου Ἰωσὴφ τοῦ Ἡσυχαστῆ

      Πρῶτα ἀπ' ὅλα χρειάζεται τὸ «γνῶθι σαυτόν». Δηλαδὴ νὰ γνωρίσεις τὸν ἑαυτό σου, ποιὸς εἶσαι.

      Ποιὸς εἶσαι στ' ἀλήθεια, ὄχι ποιὸς νομίζεις ἐσὺ ὅτι εἶσαι. Μὲ τὴ γνώση αὐτὴ γίνεσαι ὁ σοφότερος τῶν ἀνθρώπων.

Μὲ τέτοια ἐπίγνωση ἔρχεσαι σὲ ταπείνωση καὶ παίρνεις χάρη ἀπὸ τὸν Κύριο. Διαφορετικὰ ἂν δὲν ἀποκτήσεις αὐτογνωσία, ἀλλ' ὑπολογίζεις μόνο τὸν κόπο σου, γνώριζε ὅτι πάντοτε θὰ βρίσκεσαι μακριὰ ἀπὸ τὸ δρόμο.

      Διότι δὲν λέει ὁ Προφήτης· «ἴδε, Κύριε, τὸν κόπον μου», ἀλλὰ «ἴδε, λέγει, τὴν ταπείνωσίν μου καὶ τὸν κόπον μου». Ὁ κόπος εἶναι γιὰ τὸ σῶμα, ἡ ταπείνωση γιὰ τὴ ψυχὴ καὶ πάλι τὰ δύο μαζί, κόπος καὶ ταπείνωση, γιὰ ὅλον τὸν ἄνθρωπο.

      Ποιὸς νίκησε τὸ διάβολο; Αὐτὸς ποὺ γνώρισε τὴν ἀσθένειά του, τὰ πάθη καὶ τὰ ἐλαττώματα, ποὺ ἔχει. Ὁ φοβούμενος νὰ γνωρίσει τὸν ἑαυτό του, αὐτὸς βρίσκεται μακριὰ ἀπὸ τὴ γνώση· ἄλλο τίποτε δὲν ἀγαπᾶ παρὰ νὰ βλέπει μόνο λάθη στοὺς ἄλλους καὶ νὰ τοὺς κρίνει. Αὐτὸς δὲν βλέπει στοὺς ἄλλους χαρίσματα, ἀλλὰ μόνον ἐλαττώματα, δὲν βλέπει στον εαυτό του ἐλαττώματα, παρὰ μόνο χαρίσματα. Καὶ αὐτὸ εἶναι τὸ χαρακτηριστικὸ ἐλάττωμα τῶν ἀνθρώπων τοῦ ...καιροῦ μας ποὺ δὲν ἀναγνωρίζουμε ὁ ἕνας τὸ χάρισμα τοῦ ἄλλου.

      Ὁ ἕνας στερεῖται πολλά, μὰ οἱ πολλοί τα ἔχουν ὅλα. Αὐτὸ ποὺ ἔχει ὁ ἕνας δὲν τὸ ἔχει ὁ ἄλλος. Καί, ἂν αὐτὸ τὸ ἀναγνωρίζουμε, ὑπάρχει πολλὴ ταπείνωση. Γιατί ἔτσι τιμᾶται καὶ δοξάζεται ὁ Θεός, ὁ ὁποῖος μὲ πολλοὺς τρόπους στόλισε τοὺς ἀνθρώπους καὶ ἔκανε ὅλα τὰ δημιουργήματά του ἄνισα, δηλ. διαφορετικά. Ὄχι ὅπως προσπαθοῦν οἱ ἀσεβεῖς νὰ φέρουν ἰσότητα ἀνατρέποντας τὴν θεία Δημιουργία. Ὁ Θεὸς «τὰ πάντα ἐν σοφίᾳ ἐποίησεν».

     Γι' αὐτό, παιδί μου, τώρα ποὺ εἶναι ἀρχὴ φρόντισε νὰ γνωρίσεις καλὰ τὸν ἑαυτό σου, γιὰ νὰ βάλεις θεμέλιο στερεὸ τὴν ταπείνωση. Φρόντισε νὰ μάθεις τὴν ὑπακοή, νὰ ἀποκτήσεις τὴν εὐχή. Γι' αὐτὸπρῶτα γνώριζε, παιδί μου, ὅτι κάθε ἀγαθὸ ἀπὸ τὸ Θεὸ ἔχει τὴν ἀρχή. Δὲν γίνεται ἀγαθὸς λογισμὸς ποὺνὰ μὴν ἔχει αἰτία τὸ Θεό, οὔτε πονηρὸς ποὺ νὰ μὴν ἔχει αἰτία τὸ Διάβολο. Ὅ,τι καλὸ λοιπὸν διανοηθείς, πεῖς, κάνεις, ὅλα εἶναι τῆς δωρεᾶς τοῦ Θεοῦ. «Πᾶν δώρημα τέλειον ἄνωθεν έστικαταβαῖνον». Ὅλα εἶναι τῆς δωρεᾶς τοῦ Θεοῦ· δικό μας δὲν ἔχουμε τίποτε.

     («Ἔκφρασις Μοναχικῆς ἐμπειρίας», εκδ, Ι.Μ.Φιλοθέου, Άγ. Ὄρος, -ἀποσπάσματα σὲ νεοελληνικὴἀπόδοση)